Tamara Toumanova, ballet dancer, 1945, by Armand (Armenak Arzrouni) (Credit: Armand collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
1997 yılında Lübnan’da Orta Doğu’lu fotoğrafçıların çektiği fotoğrafları toplamak için kurulan Arab Image Foundation bugün 500.000’den fazla fotoğraf ve 300’den fazla koleksiyona ev sahipliği yapıyor. Yirmi yıldır kitaplar yayınlayan ve sergiler düzenleyen kurum sonunda 20.000 fotoğrafı dijitalleştirerek hikâyelerini ilgilenenlere açtılar. Her fotoğrafın ön ve arka yüzü dijitalleştirilerek siteye aktarılmış. Geniş koleksiyonu belli başlı anahtar kelimeler kullanarak taratabiliyor, belli dönemlere, şehirlere, ülkelere sınırlandırabiliyorsunuz. Bunların yanı sıra şu an aktif olmasa da kullanıcılar fotoğraflara bilgi ekleyebileceklermiş. Bu sayede, kurumun ve kullanıcıların kolektif olarak katkıda bulundukları online bir arşiv oluşturulması planlanmış. Kurumun sitede yayınladığı fotoğraflar 20. yüzyıl Arap Dünya’sının günlük hayatına ve artık unutulmaya yüz tutmuş geleneklerine ışık tutuyor.
Arab Image Foundation'ın Sitesine Ulaşmak için Tıklayınız.
Funeral, 1920s, by Camille El-Kareh (Credit: Mohsen Yammine collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
Bu fotoğraf, 20’i ve 30’lu yıllarda Lübnan’da post-mortem (ölüm sonrası) fotoğrafları çok yaygındı. Ölü bedenleri onları seven yakınlarının önüne konumlandırarak bedenin sahnenin tam ortasında olduğu aile fotoğrafları çeken Camille el-Kareh bu tür fotoğraflarla ünlü olmuş. Yukarıdaki fotoğraf da kendisinin çektiklerinden, hatta Stoughtan’ın kelimeleriyle eserlerinin sessiz haysiyetinin örneklerinden. Fotoğrafta siyah bir takım elbise giydirilmiş, ellerinde ve ağzında çiçekler olan yaşlı bir adam, hemen arkasına dizilmiş aile fertleri ve sol köşede ise bedene son kez bakmak için eğilmiş ufak bir kalabalık görülüyor.
Hayat Gamaleddine & Souad Saleh Sobhi, 1922, by anonymous (Credit: Shahwar Hegazi collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
Yayınlanan arşiv unutulmaya yüz tutmuş gelenekler kadar, yüzyıl boyunca değişim gösteren toplumsal törelere de ışık tutmakta. 20. Yüzyılın başında Mısırlı anonim bir fotoğrafçı tarafından çekilen yukarıdaki portrede, yüzlerindeki peçeyi açmış iki kadın görülmekte. Kuruluşun yöneticilerinden Mouarkech, bunun Arap kadınlarının peçesiz olarak poz verdiği ilk fotoğraflardan olduğuna inanıyor.
Nadia Abdel Waheb by Van Leo (Credit: American University in Cairo collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
Kadın bedenine bakışın nasıl değiştiğini görmek de mümkün. Ermeni ve Mısırlı fotoğrafçı Van Leo, 1950’ler ve 60’larda eğlence sektöründeki kadınların yüzlerce erotik fotoğrafını çekmiş ancak 80’lerde muhafazakarlığın yükselmesiyle fotoğrafların çoğunu fırınında yakmış. Yukarıdaki fotoğrafta Van Leo’nun fotoğraflarından birini görebilirsiniz. Fotoğraftaki Mısırlı aktris Nadia Abdel Wahed, Van Leo’dan kendisi üzerindeki her bir parça kıyafeti çıkarırken 18 farklı pozda çekmesini istemiş. Bu fotoğraf da o 18 pozdan biri.
Undated image by Jamal Youssef (Credit: Amgad Neguib collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
Bazı koleksiyonlarda ise hala yaşatılan geleneklerden oldukça keyifli örnekler bulunmakta. Mesela yukarıdaki fotoğrafın 1960’larde çekildiği tahmin ediliyor. Fotoğrafçı Muhamad Youssed bir camın altına yatarak künefe yapan şefin fotoğrafını çekmiş.
Zarif, 1971, by Hashem El Madani (Credit: From Akram Zaatari's project Objects of Study, Studio Shehrazade. Hashem El Madani collection, courtesy of the Arab Image Foundation)
Bir çok fotoğrafta ellerinde silah olan erkekler ve çocuklar görülebilir. Mouarkech bu fotoğrafların bazen yanıltıcı olabildiğini söyleyerek yukarıdaki fotoğrafa dair bir anekdot aktarmış. 1970’lerde Sayda’da günlük hayata dair fotoğraflar çeken Lübnanlı fotoğrafçı Hashem El Madani’nin .ok sayıda çektiği silahla verilmiş pozlardan biri olan bu fotoğrafı kurumun ofisini ziyaret eden bir adam gördüğünde çok şaşırmış. Fotoğraftaki kişinin dedesi olduğunu ve devletin elektrik şirketinde çalıştığını söylemiş. Fotoğraftaki adamın orduda olmasa da, fotoğraf çektirmeye gittiğinde bu maskülen kostümü tercih ettiği anlaşılıyor. Mouarkech bu fotoğrafların erkeksiliği öne çıkarmak için tasarlandığını, fotoğraftaki kişinin tercih ettiği kostümün ise onun için kameranın önünde maço bir erkek olduğunu göstermenin yolu olduğunu söylüyor.
Kurumun halka açtığı online arşivin Orta Doğu’ya dair bakış açılarını da genişletmesi amaçlanıyor. Mouarkech, fotoğrafları korumak kadar onları insanlara açmanın da görevleri olduğunu söylüyor: “Arşiv kullanılması gereken bir araçtır. Muhafaza birçok farklı şekilde olabilir. Ufak bir çocuk bir resmi gördüğünde, hayal gücü genişler ya da duygusal bir sebepten ötürü o resmi içselleştirir; biz ise sahip olduğumuz materyali, elimizde tuttuğumuz tarihi, objenin ve bölgenin hatırasını muhafaza ediyoruz.”
India Stoughton tarafından kaleme alınan kaynak makaleye ulaşmak için tıklayınız.